Anatomik düzlemler eksenler ve hareketler

Anatomik düzlemler eksenler ve hareketler. Bu makalemde anatomik duruşa göre düzlemler, eksenler ve hareket yönleri hakkında bilgiler bulacaksınız. Öncelikle şunu bildirmek isterim bu makaleyi yazmamdaki amaç hem kendi öğrendiklerimi burada tutarak kendime kaynak (Kütüphane) yaratmak, hemde spor eğitmenlerine veya spor sevdalılarına bu bilgileri paylaşmaktır.

Peki bir spor eğitmeni bu düzlem ve eksenleri nerede nasıl ve niçin kullanmalıdır?

Aslında sorunun cevabı çok basit. İnsanoğlu günlük hayatta bir çok açıda hareket eder. Bu hareketlerin tamamı aşağıda açıklaması yapacağım düzlemler ve eksenler üzerinden gerçekleşir. Biz antrenörlerde kişileri bu düzlem ve eksenler içerisinde çalıştırmaktayız. Ancak bu konuya hakim değilseniz, özellikle bir antrenman programı dizayn ederken tek taraflı düzlemler veya eksenler içerisinde kalabilirsiniz. Yani, kişiyi tüm egzersiz rutini boyunca Sagital bir düzlemde çalıştırmak, gelişimini yavaşlatacaktır. Veya sürekli olarak aynı açılarda ve eksenlerde kalmak performansı olumsuz etkileyecektir. Bu bakımdan bir antrenman dizaynı yapılırken, birden çok düzlem, eksen veya yön kullanmak gelişimi olumlu yönde etkileyecektir.

Şimdi gelelim konumuza. Öncelikle konuya tam bir giriş yapmadan önce Anatomik Duruş nedir onu açıklamak istiyorum. Anatomik duruş, aşağıda görselini de bulabileceğiniz, tüm dünya tarafından geçerliliği olan tıbbi bir pozisyondur. Bu duruşun kabul görmesindeki en büyük sebep, insan vücudu ile ilgili çeşitli bilgiler verirken bunun bir standardının olmasının gerekliliğidir. Yani insan anatomisi ile ilgili herhangi bir bildirim yapılırken bu pozisyon esas alınmıştır. Bu sayede, tüm dünyada ortak bir dil kullanılması arzu edilmiştir.

Anatomik duruş nedir nasıl pozisyon alınır?

Anatomik duruşta baş ve omurga dik bir şekilde, ayakta durur vaziyette olunur. Aynı zamanda yüz karşıya dönük, gözler öne doğru bakar vaziyette ve kollar aşağı doğru sarkıtılmış, avuç içleri ise dışa dönüktür. Topuklarda bitişik (bazı kaynaklarda hafif açıkta olabileceği söylenmektedir) bir şekildedir. Aşağıdaki görsele de bakarak anatomik duruş hakkında bilgi edinebilirsiniz. 

Anatomik duruş veya pozisyon hakkında bu bilgilerden sonra şimdi asıl konumuz olan anatomik düzlemlere geçebiliriz. Unutmamakta yarar var ki bundan sonra bahsedeceğim her şeyde anatomik duruş göz önüne alınarak aktarılacaktır.

Anatomik düzlemler nelerdir?

Anatomik düzlemler, vücudumuzu sağ-sol, yukarı-aşağı ve ön-arka gibi bazı bölümlere ayıran hayali çizgilere (yada duvar diyebiliriz) verilen isimlerdir. Bu açıdan bakıldığında da 3 bölüme ayrılmaktadırlar. Bunlar; Sagital düzlem, Frontal düzlem ve Transvers düzlemdir. Frontal düzlem aynı zaman da Koronal düzlem olarak da kullanılmaktadır. Aynı şekilde Transvers düzlemde bir başka isim olarak Horizontal diyede geçebilmektedir.

NOT: Daha iyi anlaşılması adına tüm düzlemleri ve diğer isimlerini beraber aşağıya yazıyorum.

Frontal (Koronal) düzlem

Sagital düzlem

Transvers (Horizontal) düzlem

ÖNEMLİ: Yukarıda da bahsettiğim gibi düzlemleri anlamak için çizgiden ziyade bir duvar mantığında hareket etmek daha sağlıklı olacaktır. Örneğin; Frontal düzlem vücudumuzu ön-arka olarak ayırır. Yani bedenimizin tam üstünden en alt noktaya doğru uzanan bir duvar düşünün ve sadece bu duvarın sınırları içerisinde hareket edebileceğinizi hayal edin. Bu durumda, duvarın sınırları içerisinde kalarak yapabileceğimiz hareketler Abdüksiyon ve Addüksiyon hareketleridir.

Şimdi tek tek düzlemleri inceleyelim…

Frontal (Koronal) düzlem: Vücudumuzu yukarıdan aşağıya doğru dik bir şekilde kesen hayali çizgidir (duvar). Ön-arka olarak bedenimizi ikiye ayırır. Bu düzlemde Abdüksiyon ve Addüksiyon hareketleri meydana gelir.

Sagital düzlem: Vücudumuzu yukarıdan aşağıya doğru dik bir şekilde kesen hayali çizgidir (duvar) ve bedenimizi sağ-sol olarak ikiye ayırır. Fleksiyon ve Ekstansiyon hareketleri bu düzlem içerisinde yapılır.

Transvers (Horizontal) düzlem: Bedenimizin tam ortasından geçen yatay bir hayali çizgidir (duvar) ve vücudumuzu üst-alt olarak ikiye ayırır. Rotasyon (İç-Dış) hareketleri bu düzlem içerisinde yapılır.

Anatomik eksenler nelerdir?

Vertikal eksen: Baştan aşağıya (Yukarıdan/aşağıya) doğru dik bir şekilde inen hayali çizgilerdir. Bu eksende iç rotasyon ve dış rotasyon hareketleri meydana gelir.

Sagital eksen: Vücudumuzdan, önden arkaya veya arkadan öne doğru geçen hayali çizgilerdir. Bu eksende abdüksiyon ve addüksiyon hareketleri meydana gelir.

Transvers eksen: Bedenimizin sağından soluna doğru veya tam tersi şekilde geçen hayali çizgilerdir. Bu eksende fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri meydana gelir.

Makalenin bu bölümüne kadar olan süreçte anatomik duruş, anatomide düzlemler ve eksenler hakkında bilgiler vermeye çalıştım. Şimdi anatomide kullanılan belli başlı yönler, hareket şekilleri gibi kavramları açıklamaya çalışacağım.

Anatomik hareketler nelerdir?

• Fleksiyon: Eklem açısını daraltır. Çoğunlukla sagital düzlemde yapılır.
• Ekstansiyon: Eklem açısında artış olur. Genellikle sagital düzlemde yapılır.
• Abdüksiyon: Vücut merkezinden uzaklaşılarak yapılır. Frontal düzlemde meydana gelir.
• Addüksiyon: Vücut merkezine yaklaşılarak yapılır. Frontal düzlemde meydana gelir.
• Sirkümdiksiyon: Eklemlerin dairesel hareketleridir. Fleksiyon, ekstansiyon, abdüksiyon ve addüksiyon hareketlerinin birleşimi ile oluşur.
• Lateral fleksiyon: Vücudun veya boynumuz yana doğru bükülmesidir.
• Rotasyon: Uzun bir eksen etrafında dönme hareketine denir.
• External (Lateral) rotasyon: Eklemlerin vücudun merkezinden uzaklaştıracak şekilde döndürülmesidir.
• İnternal (Medial) rotasyon: Eklemlerin vücudun merkezine yaklaştıracak şekilde döndürülmesidir.
• Pronasyon: Avuç içinin içe doğru bakmasıdır.
• Süpinasyon: Avuç içinin öne doğru bakmasıdır.
• İnversiyon: Ayak tabının içe döndürülmesidir.
• Eversiyon: Ayak tabının dışa döndürülmesidir.
• Plantar fleksiyon: Ayağın ileri doğru uzatılmasıdır.
• Dorsi fleksiyon: Ayağın yukarı doğru çekilmesidir.
• Depresyon: Omuzun aşağı doğru bastırılmasıdır.
• Elevasyon: Omuzun yukarı doğru kaldırılmasıdır.
• Protraksiyon: Omuzun öne doğru getirilmesidir.
• Retraksiyon: Omuzun arkaya doğru getirilmesidir.
• Oppozisyon: El baş parmağının el küçük parmağına yaklaşmasıdır.
• Repozisyon: El baş parmağının el küçük parmağından uzaklaşmasıdır.

---

Bu makalemi faydalı bulduysanız aşağıdaki konuları da inceleyebilirsiniz;

1. İnsan iskelet sistemi hakkında temel bilgiler
2. Kas kasılma çeşitleri ve örnekleri nelerdir
3. MaxVo2 nedir ne işe yarar nasıl gelişir